Aylin Vartanyan
Անվերջ փնտռտուք. ո՞ւր է տունը
«Յանկարծ» անկախ թատերախումբի երեք շրջաններու վրայ տարածուած եւ Պոլսոյ տարբեր բեմերու վրայ ներկայացուած Սարոյեանի «Իմ սիրտը լեռներում է» մրցանակակիր փիեսը, Թ. Տեմիրճիօղլուի եւ Եղիա Աքկիւնի բեմադրութեամբ, խորապէս ներթափանցեց հանդիսատեսներուն սրտերը։ Թատերախումբին Հայաստան շրջագայումէն ետք, վաւերագրական ֆիլմ մը պատրաստելու միտքը մէջտեղ եկաւ, անդրադառնալով ներկայացման ընթացքին արծարծուած նիւթերուն, ինչպէս՝ պատկանելիութիւն, արմատ, տան բաղձանք եւ ապահովութեան զգացում։
«Կինէ կին» միասնութիւն ընդդէմ կենտերային բռնութեան
Այս տարի, Հրանդ Տինք միջազգային մրցանակաբաշխութիւնը վերածուեցաւ կիներու տօնակատարութեան եւ ապա ստեղծեց արծարծման տարածք մը, ուր կրցանք խօսիլ «կինէ կին» միասնութեան չափանիշներու մասին։ Երբ հարցը կը վերաբերի սփիւռքահայ կիներու, բաւարար տարածք չունինք հանրային վայրերու մէջ կանանց դէմ բռնութեան մասին խօսելու։ Կանանց եւ աղջիկներու դէմ բռնաճնշման տարբեր կիրառումներ, որոնք փակ դռներու ետին կը մնան, կրնան լռութեան մէջ թաղուիլ։
Մատամ Մարթան եւ շահագործութեան պատմութիւն մը
Մարթային, որուն անունով կը կոչուի ծովաբերանը, պատմութիւնը յիշելը թերեւս կ՚օգնէ մեզի հասկնալու ծովեզերքին վերջին իրադարձութիւնները։ Յատկանշական զուգահեռներ կ՚երեւին կնոջ մարմինը առարկայացնող եւ շահագործող դիտանկիւնին եւ Մարթա ծովաբերանին նման հազուագիւտ ծովեզերքի մը տիրանալու եւ իշխելու ցանկութեան միջեւ։ Մարթա Արաթը լիբանանահայ կին մըն էր, 1920 թուականին ծնած։ Ան Պոլիս եկած է փոքր տարիքէն՝ հօրը՝ Պանք Օթոմանի մէջ պաշտօնի կանչուելէն ետք։ Ուսումը ստացած է Սեն Պէօնուայ բարձրագոյն վարժարանին մէջ։
Կրնա՞նք լուսաւորել մեր մութ ապագան
«23,5 Հրանդ Տինք յիշողութեան վայր»-ը 20-27 Ապրիլին իր դռները բացաւ Ապրիլ 24-ը տարբեր ձեռնարկներու ճամբով ոգեկոչել փափաքողներու դիմաց։ Այս ծիրին մէջ առիթ ունեցայ վարելու «24 Ապրիլ 1915. Իսթանպուլ, Չանղըրը, Այաշ, Անգարա» գիրքի հեղինակ Նեսիմ Օվատիա Իզրայիլի նիստը։ Նիստի աւարտին, հեղինակին գլխաւորութեամբ յիշողութեան շրջագայում մը ունեցանք Պոլսոյ թաղերուն մէջ եւ այցելեցինք վեց մտաւորականներու տուները, ուրկէ ձերբակալուած էին՝ Այաշ կամ Չանղըրը աքսորուելու, 24 Ապրիլ 1915-ին։ Այս վեց մտաւորականներէն ոմանք վերապրեցան, ուրիշներ ալ մահուան ենթարկուեցան։ Նիստին յաջորդող յիշողութեան լռիկ շրջագայում մը կատարելու գաղափարը թերեւս մէջտեղ եկաւ ծիսական տարածք մը ստեղծելու եւ հաւանաբար մարտահրաւէրներով լեցուն այս աշխարհին մէջ մեր կարողութիւնը ընդլայնելու համար։
«Հայ կին» ներկայացման մասին
Կեդրոնականի աշակերտները իւրաքանչիւր կին կերպարը կ՚ապրին ո՛չ միայն գրութեան ընդմէջէն այլ նաեւ՝ այդ կերպարին նման հագնելով, խօսելով, վարուելով եւ հաղորդակցելով։
Սուգը կրելով
Չափազանց ոգեւորիչ ներկայացումը կրնայ իւրաքանչիւր հանդիսատեսի կողմէ տարբեր ձեւով մեկնաբանուիլ, երբ մեր բոլորին հոգիին ու միտքին մէջ մեծ տեղ կը գրաւեն երկրաշարժերը, պատերազմները եւ ասոնց հետեւանքով՝ պարտադիր գաղթերը։ Ինծի նման հայերուն համար, որոնք կը փորձեն ամբողջացնել իրենց ընտանիքներուն պատմութեան մէջ գտնուող գաղթի պատմութիւններուն բացը, այս ներկայացումը հաւանաբար ազդեցիկ արձագանգ մը ձգէ անոնց ներաշխարհին մէջ։
Գրող կիներ ըլլալու ընթացքին մէջ
Թէեւ շատ քիչ են մեր մայրերուն եւ մեծ մայրերուն աշխատանքներուն տեսանելիութիւնը հանրային կեանքին մէջ, սակայն եթէ մենք, որպէս հայ կիներ, այսօր կարողութիւնը ունինք վերջապէս գրելու, ապա շատ բան կը պարտինք տարիներու վրայ իրականացած կանանց իրաւունքները պահանջող շարժումներուն եւ կանանց գրականութիւնը ընդգրկող հարթակներուն։ Մեր ամենէն արժէքաւոր ուղեցոյցը՝ մեր ընտանիքներուն մէջ գտնուող կիներուն զանազան զրկանքներու ընդմէջէն շարունակած ստեղծագործելու եւ ծաղկելու պայքարն է։
Կոտրուած Յիշատակ եւ Ի Ծնէ Օտարացում
Լանկին լուսանկարներուն հաւաքածոն Թուրքիոյ մէջ հայկական ժառանգութեան հետքերը կը ցուցադրէ, ներառեալ աւերակները եկեղեցիներու, տուներու, վանքերու, խառն տիպի (hybrid) կառոյցներու՝ յառաջացած երկու տարբեր ժամանակաշրջաններու երկու հակասական ճարտարապետական ոճի խառնուրդէ, եւ բնական միջավայրներ՝անհանգստացնող հանդարտութիւն մը ունեցող։ Ինքզինքիս հարցուցած առաջին հարցումս՝ մանաւանդ հայկական ժառանգութեան վերաբերեալ նկարները առաջին անգամ տեսնելով, եղաւ, թէ ինչո՛ւ այս աւերակներուն ընդգրկած պատմութիւններուն մասին իմ գիտելիքներս շատ սահմանափակ էին։
Սկիզբ մը
Ակօսի մեր սիւնակին առաջին յօդուածին մէջ կ՚ուզենք ներկայացնել Բարռեսիա Գոլէքթիվին անդամները՝ մեկնելով 16 Դեկտեմբեր 2022-ին «Աչըք Ռատիոյի» «Հիքայենին Հեր Հալի» յայտագիրին մեր ունեցած զրոյցէն։